numer w wersji pdf do pobrania
Od Redakcji
Utraty skarbów kultury w wyniku prowadzonych wojen, czynów przestępczych i kataklizmów zdarzały się w Polsce nader często. Nic więc dziwnego, że kiedy zestawiono ze sobą spis zawartości skarbca katedry na Wawelu z XVI w. z tym, co przetrwało z jego zasobu do naszych czasów, autor opracowania zmuszony był przyznać ze smutkiem: „Przeważna część tych bogactw przepadła. Nie ma dziś w skarbcu katedralnym złotego krzyża ofiarowanego przez Kazimierza Wielkiego, a odnowionego przez Zygmunta Starego, nie ma złotego krzyża, który kardynał Fryderyk Jagiellończyk otrzymał w dniu prymicji od swej matki, królowej Elżbiety, ani pozostałych krzyży złotych; przepadły w ciągu wieków wszystkie srebrne krzyże i pacyfikały, wśród nich i ten, który był darem nie dającego się bliżej określić króla francuskiego Karola […]” itd., itd. (Adam Bochnak, Inwentarz katedry Wawelskiej z roku 1563. Wstęp, „Źródła do dziejów Wawelu”, T. X, Kraków 1979, s. XI).
Wiele z takich skarbów utraconych zostało bezpowrotnie, często padając ofiarą „racjonalnego” myślenia prowadzących wojny, którzy nie wahali się przetapiać złotych i srebrnych wyrobów rzemiosła artystycznego, zamieniając je na brzęczącą monetę. Niejednokrotnie zdobywcy zagarniętych przemocą ziem, w myśl zasady „zwycięzca bierze wszystko”, łupili co tylko się dało w podbitych przez siebie krajach. Niekiedy jednak pokrzywdzonym udawało się odzyskać przynajmniej część zrabowanych skarbów…
W tym roku mija sto lat od podpisania w Domu Czarnogłowych w Rydze traktatu pokojowego pomiędzy Polską a Rosją i Ukrainą, zwanego traktatem ryskim (18 marca 1921 r.).
Dokument ten został wypracowany podczas rokowań podjętych przez strony konfliktu zbrojnego, znanego pod nazwą wojny polsko-rosyjskiej z lat 1919-1920. Z okazji tej rocznicy w Zamku Królewskim w Warszawie przygotowano prezentację dokumentów związanych z procesem rewindykacji polskich dzieł sztuki z Rosji po podpisaniu traktatu ryskiego (15 marca − 15 kwietnia 2021 r.) oraz zaproponowano zwiedzającym specjalną ścieżkę zwiedzania Apartamentu Wielkiego i Królewskiego, gdzie oznaczone zostały dzieła sztuki, odzyskane na mocy postanowień tego porozumienia, a także pokazano reprodukcje zdjęć prezentujących zmiany w wystroju zamkowych sal od 1900 do 1939 r. (16 marca − 31 grudnia 2021 r.). Z kolei zorganizowana przez Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie wystawa planszowa „Odzyskane dziedzictwo. W 100-lecie traktatu ryskiego” (18 marca − 30 kwietnia 2021 r.) mówiła o okolicznościach grabieży dóbr kultury w porozbiorowej Polsce, zawarciu traktatu ryskiego, jego postanowieniach oraz przebiegu rewindykacji. Ponadto można było na niej zobaczyć przykłady odzyskanych z Rosji obiektów.
Znaczenie traktatu ryskiego w dziejach polskiej kultury to temat przewodni w tym numerze. Uwadze Czytelników polecamy wszystkie związane z nim artykuły (s. 4-31).
Wojciech Przybyszewski
W części nakładu poprzedniego numeru, w felietonie Od redakcji, pojawił się błąd, za który serdecznie przepraszam – Julian Bończa-Tomaszewski nie był oczywiście polskim monachijczykiem”, lecz malarzem, który studiował w Petersburgu, stąd zaliczany bywa do „polskich petersburżan”. (WP)
Jak zamówić wersję PDF
W celu zamówienia wersji PDF prosimy o wysłanie maila na adres: prenumerata@zabytki.online
W treści maila prosimy podać:
1) adres e-mail do wysyłki,
2) dane do faktury, jeśli chcą ją Państwo otrzymać,
3) typ prenumeraty:
– całoroczna
albo
– wybrane konkretne numery (należy je wskazać).
Prosimy o wpłatę kwoty:
– 54 zł w przypadku prenumeraty całorocznej,
– 9 zł x liczba numerów – w przypadku prenumeraty wybranych numerów.
Prosimy o dokonanie przelewu na dane:
Fundacja Hereditas
ul. Marszałkowska 58 lokal 24
00-545 Warszawa
ING Bank Śląski
36 1050 1038 1000 0090 6992 4562
Spis treści numeru 5-6, 2021
Od redakcji
Przegląd wydarzeń
Traktatu ryskiego blaski i cienie
Mariusz Kolmasiak
Spotkanie z książką: Triumf 1920
Arrasy króla Zygmunta Augusta
Magdalena Ozga
Wokół jednego zabytku: „Sławna rzeźba”, czyli rewindykacja dzieła Oskara Sosnowskiego z Rosji
Mariusz Kolmasiak
Dom Czarnogłowych w Rydze
Jarosław Komorowski
Spotkanie z książką: Fotografie ze zbioru Aleksandra
Czołowskiego
Wokół jednego zabytku: Rewindykacja najcenniejszych mebli Łazienek Królewskich
Mariusz Kolmasiak
Z warsztatu historyka sztuki: Fascynacja Ołtarzem Mariackim
Tomasz Holak
ZABYTKI W KRAJOBRAZIE ————————————–
„Pawilon na wodzie” w Betlejem koło Krzeszowa
Izabela Spielvogel
Secesyjna kamienica kaliskiego architekta
Makary Górzyński
Spotkanie z książką: Kamienice wielkomiejskiej Warszawy
Akcja dwory: W podwarszawskim dworze
Zofia Jabłonowska-Ratajska
Spotkanie z książką: Zagłada cmentarzy żydowskich
ZBIORY i ZBIERACZE ————————————–
Inskrypcja Grodka
Jarosław Komorowski
Tajemnica dziewiętnastowiecznej litografii
Wojciech Przybyszewski
Spotkanie z książką: Kolekcje prywatne w zbiorach książki dawnej
Z WIZYTĄ W MUZEUM ————————————–
Wokół życia i legendy Orlątka, syna Napoleona I
Agnieszka Fulińska
Rozstania – poszukiwania. Nowa wystawa w Fabryce
Schindlera
Z ZAGRANICY ————————————–
Klasztor w Saint-Gilles
Natalia Rudyka
Opiekunowie polskich grobów i zabytków we Francji
Beata Falger-Strachota
Spotkanie z książką: Ocalić od zapomnienia
ROZMAITOŚCI ————————————–
Architektura drewniana od deski do deski
Zapomniane ślady w Puszczy Białowieskiej
Spotkanie z książką: Sny o Warszawie
