6 listopada 2019 r. w Pałacu Staszica w Warszawie odbyła się promocja 27 tomu „Rocznika Chopinowskiego” połączona z uroczystością z okazji 85-lecia Towarzystwa im. Fryderyka Chopina. Zebranych powitała prof. Bronisława Kawalla, prezes TiFC. Słowo o „Roczniku” wygłosiła redaktor naczelna dr Ewa Sławińska-Dahlig, a następnie można było wysłuchać trzech wystąpień: Piotra Mysłakowskiego – „Błędy, półprawdy i legendy w biografiach Chopina”, Jeremiusza Glenska – „Unikatowe chopiniana w kolekcji Ewy i Jeremiusza Glensków z Poznania” oraz Ewy Sławińskiej-Dahlig – „85 lat Towarzystwa im. Fryderyka Chopina” (zachęcamy do zapoznania się z historią Towarzystwa przedstawioną pod tym linkiem). Następnie osobom zasłużonym dla propagowania dzieł i życia kompozytora wręczono odznaki „Mecenas kultu chopinowskiego”, po czym nastąpił recital fortepianowy Karola Radziwonowicza. Zapraszamy do lektury zamieszczonego poniżej tekstu Ewy Sławińskiej-Dahlig, w którym redaktor naczelna przybliżyła zawartość 27 tomu „Rocznika Chopinowskiego”.
2019-11-10
Wystąpienie Piotra Mysłakowskiego
Rok 2019 to 85. rocznica założenia Towarzystwa im. Fryderyka Chopina, ale także 250. rocznica urodzin Józefa Elsnera – nauczyciela Chopina w zakresie kompozycji. Dlatego też dwa artykuły otwierające „Rocznik” nawiązują w dużej mierze do Józefa Elsnera – jego działalności w szkolnictwie muzycznym w Warszawie oraz jego badań nad właściwościami języka polskiego. Pierwszy z artykułów, Zofii Helman pt. Konserwatorium a Królewski Uniwersytet Warszawski w latach 1821–1831, prezentuje dzieje szkolnictwa muzycznego w Warszawie okresu Królestwa Polskiego. Zawiera nowe informacje dotyczące aspektów organizacyjnych, statutowych i personalnych omawianych szkół, dookreślenie funkcji uniwersyteckich Elsnera i jego działalności pozauniwersyteckiej. Artykuł wyjaśnia również kwestie nazewnictwa omawianych szkół (m.in. używania określenia „konserwatorium”). Tekst Krzysztofa Bilicy o efektowym tytule Elsnerowskie „prawo penultimy” i jego znaczenie dla muzyki polskiej i europejskiej to studium nad specyfiką akcentuacji i rytmiki (melorytmiki) języka polskiego. Józef Elsner w swojej Rozprawie o metryczności i rytmiczności języka polskiego zauważył i opisał unikatowość polszczyzny, a w szczególności właściwość języka polskiego zwaną paroksytonezą, czyli akcentowanie wyrazów na przedostatniej zgłosce (nazywanej penultimą). Zdaniem autora paroksytoneza polszczyzny zaważyła na kształcie polskiej poezji, a także twórczości kompozytorskiej, nie tylko kompozytorów polskich, ale również europejskich.
Prof. Zofia Helman odbiera odznakę „Mecenas kultu chopinowskiego”
Tom zawiera również nowe wątki na temat paryskiego okresu życia Chopina, a zwłaszcza jego kontaktów artystycznych z tak wybitnymi osobowościami, jak Alkan i Bellini. Artykuł Jeana-Jacquesa Eigeldingera Chopin i Alkan. W poszukiwaniu podobieństw wiele wnosi do stanu dotychczasowej wiedzy o relacjach łączących obydwu artystów. Autor omawia ich wspólne upodobania, m.in. kult dla Jana Sebastiana Bacha, ich kontakty muzyczne, zagadnienia dotyczące nauczania gry na fortepianie. Szczególną uwagę autor poświęca zainteresowaniom Chopina i Alkana folklorem muzycznym. W przypadku Alkana było to zainteresowanie pięcio- i siedmiomiarowymi rytmami baskijskimi. W artykule zamieszczono nieznane dotychczas zapisy nutowe folkloru dokonane przez Alkana (mianowicie melodii zortzico – tańca narodowego z Kraju Basków) i fragmenty nieznanego listu Alkana do Fetisa na ten temat.
Kolejny artykuł – autorstwa Daniele Pistone (podobnie jak wcześniejszy, również w tłum. dr. Wojciecha Gilewskiego) Chopin i hołd dla Belliniego. Wieloznaczność zwiastująca przyszłość dotyczy problematyki Hexameronu i udziału Chopina w tym zbiorowym dziele (nad którego całością czuwał Ferenc Liszt). Udział Chopina – w postaci VI Wariacji E-dur – jest zdaniem autorki świadectwem jego twórczej wieloznaczności i nowatorstwa.
Zdjęcie pamiątkowe członków Towarzystwa im. Fryderyka Chopina. Na pierwszym planie z kwiatami prof. Bronisława Kawalla, prezes TiFC
Przedmiotem rozważań nad muzyczną spuścizną Chopina w tomie 27 są również właściwości rytmiczne jego utworów o pierwowzorze tanecznym (na przykładzie wybranych Mazurków) oraz rytm czasoprzestrzenny w opracowaniach baletowych, o czym pisze Mieczysława Demska-Trębacz w artykule Rytm w Chopinowskich mazurkach. Wybrane przykłady punktów stycznych muzyki i tańca. Szukając kompozycji choreograficznych próbujących odzwierciedlić właściwości rytmu Chopina, autorka omawia opracowania baletowe m.in. Michaiła Fokina, Zofii Rudnickiej i Jarosława Piaseckiego.
Kolejne artykuły dotyczą chopinianów i biografii kompozytora. W bieżącym tomie poświęcono XIX-wiecznym chopinianom trzy artykuły. Źródeł nowo odkrytych dotyczy artykuł Zbigniewa Skowrona Nieznane autografy listów Fryderyka Chopina w zbiorach amerykańskich. Są to: list Chopina pisany wspólnie z George Sand w 1846 r. z Nohant do Charlesa Veyreta (znany dotychczas tylko z kopii) oraz list Chopina do Breitkopfa & Härtla z Paryża z 1841 r. Obydwa autografy znajdują się w zbiorach Historical Society of Pennsylvania. Ich prezentacja została uzupełniona reprodukcjami listów oraz informacjami o amerykańskich kolekcjonerach związanych z Filadelfią, którzy przekazali te listy wraz ze swoją spuścizną do zbiorów towarzystwa w Pennsylvanii.
Prof. Zbigniew Skowron prezentuje dyplom przyznawany wraz z odznaką „Mecenas kultu chopinowskiego”
Artykuł Renaty Suchowiejko dotyczy źródeł już rozpoznanych, mianowicie kolekcji Édouarda Ganche’a, której losy oraz istotne szczegóły historyczne pozostawały dotąd nieznane, a dzięki zachowanej korespondencji i dokumentacji okazały się możliwe do odtworzenia. Celem artykułu pt. Kolekcja chopinowska Édouarda Ganche’a w świetle nowych źródeł jest przedstawienie losów tej kolekcji, od początku jej gromadzenia aż do rozdzielenia w latach pięćdziesiątych XX w. Kolekcja ta trafiła w czasie drugiej wojny światowej do Krakowa, a po wojnie zasiliła zasoby Biblioteki Jagiellońskiej oraz Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Podstawę źródłową artykułu stanowią materiały pochodzące z archiwum Ganche’a, przechowywane w Bibliothèque Nationale de France, i materiały z archiwum Głównego Zarządu Bibliotek Generalnego Gubernatorstwa, obecnie przechowywane w Instytucie Pamięci Narodowej.
Wyjątkowym przykładem współczesnego gromadzenia chopinianów, a jednocześnie wspierania badań chopinologicznych (udostępnienia kolekcji do badań źródłowych) jest kolekcja Ewy i Jeremiusza Glensków, należąca obecnie do największych prywatnych kolekcji muzykaliów w Europie. Artykuł jej właściciela obejmuje charakterystykę zbioru i prezentację wybranych chopinianów, m.in. rękopisów i źródeł ikonograficznych, a przede wszystkim unikatowych wydań, gdyż spośród chopinianów najliczniejszą grupę stanowią pierwsze i wczesne wydania dzieł Chopina. Tekst zatytułowany Unikatowe chopiniana w kolekcji Ewy i Jeremiusza Glensków z Poznania ilustrują reprodukcje najciekawszych chopinianów.
Jeremiusz Glensk prezentuje dyplom przyznawany wraz z odznaką „Mecenas kultu chopinowskiego”
Tom 27 zamyka opracowanie Piotra Mysłakowskiego, który udowadnia, że informacje biograficzne o Chopinie często okazują się odległe od źródeł i dokumentów. W artykule Błędy, półprawdy i legendy w biografiach Fryderyka Chopina oraz nowe ustalenia źródłowe autor wypunktował błędy najczęściej powtarzane, pojawiające się w wybranych biografiach kompozytora (wydanych głównie, choć nie tylko, w Roku Chopinowskim 2010).
Piotr Mysłakowski prezentuje dyplom przyznawany wraz z odznaką „Mecenas kultu chopinowskiego”
W końcowej części „Rocznika” zamieszczona została kontynuacja (2006-2009) bibliografii chopinowskiej przygotowana przez Barbarę Śnieżek, a także noty o autorach, spis zawartości „Rocznika Chopinowskiego” tomów 1-26 (1956-2001, 2018), spis ilustracji oraz indeks nazwisk.
dr Ewa Sławińska-Dahlig