Zamek Królewski na Wawelu zaprasza na wystawę czasową, na której zaprezentowane zostanie ponad 400 obiektów pochodzących z manufaktury w Miśni. Wawelski zbiór saskiej porcelany nie jest największy, ale na pewno najbardziej reprezentatywny w Polsce, nie ustępuje także kolekcjom europejskim. Jego początki wiążą się przekazanym w 1966 r. darem Tadeusza Wierzejskiego – antykwariusza, kolekcjonera i znawcy porcelany. W ciągu minionego półwiecza zbiór 150 znakomitych obiektów od Wierzejskiego udało się rozbudować dzięki darom i zakupom. W obecnym kształcie kolekcja pozwala zobrazować najważniejsze aspekty produkcji manufaktury od jej początków aż po wiek XX. Scenariusz wystawy, w ślad za konstrukcją towarzyszącego jej katalogu zbiorów, podporządkowany został tematyce dekoracji malarskiej oraz technice zdobienia, co wydaje się najbardziej klarownym schematem w przypadku wyjątkowo zróżnicowanego pod względem chronologii zbioru.
Najstarszym prezentowanym obiektem jest imbryk z maszkaronem wykonany z czerwonej kamionki, zwanej böttgerowską. Z wczesnego okresu działalności wytwórni, lat 1710-1725, pochodzi także grupa naczyń z dekoracją malarską wykonywaną poza manufakturą, przede wszystkim przez złotników w Augsburgu. Przykładem połączenia wyrafinowanej formy porcelany böttgerowskiej z malowaną złotem dekoracją Bartholomäusa Seutera jest imbryk z plastycznie nakładanym orłem, który udało się zakupić w Londynie w 2012 r. Poza Miśnią zdobiony był także serwis malowany w latach czterdziestych XVIII w. przez jednego z wielu „malarzy domowych” (Hausmalerei) – Johanna Friedricha Metzscha w Bayreuth.
Figurka – Polak, około 1760 (?), model Petera Reinicke (?), dar Tadeusza Wierzejskiego z 1966 r. Fot. Anna Stankiewicz / Zamek Królewski na Wawelu
Grupa figuralna – Ukrzyżowanie, 1744 (model z roku 1743), Johann Joachim Kaendler, dar Tadeusza Wierzejskiego z 1966 r. Fot. Anna Stankiewicz / Zamek Królewski na Wawelu
Natomiast osobą, która wywarła największy wpływ na osiągnięcia artystyczne wytwórni, był Johann Joachim Kaendler, który przez ponad 30 lat pełnił funkcję pierwszego modelera i kierownika części manufaktury odpowiadającej za formy wyrobów – zarówno naczyń, jak i rzeźb. Na zespół figurek w wawelskiej kolekcji składają się części najsłynniejszych serii: Czterech kontynentów, Czterech pór roku, Małpiej kapeli czy muzykujących dzieci. Do większości tematów powracano w manufakturze wielokrotnie, a kolejne edycje różnią się kształtem i dekoracją podstawy. Dobrym przykładem tego zjawiska są figurki Polaków: wytwarzane od lat czterdziestych wieku XVIII, miały początkowo proste, niezdobione podstawy, później nakładano na nie plastyczne listki i kwiaty, zaś w latach pięćdziesiątych wieku XVIII przemodelowano całkowicie, nadając kształt bardziej zaokrąglony i ozdobiony reliefowym rocaille’em. Modele przerabiano i dostosowywano do obowiązujących mód, jednak używano ich nieprzerwanie przez trzysta lat działalności manufaktury, dlatego część figurek wykonanych w XIX w. powtarza formy Kaendlerowskie.
fot. Anna Stankiewicz
fot. Anna Stankiewicz
Jednym z najcenniejszych obiektów w wawelskich zbiorach jest datowana na rok 1744 grupa Ukrzyżowania (zob. „Spotkania z Zabytkami”, nr 6, 2008, s. 26-29). Jest to dzieło wyjątkowe, zachowane są tylko dwa osiemnastowieczne egzemplarze tej rzeźby (drugi przechowywany jest w drezdeńskiej Porzellansammlung). Monumentalna skala grupy pokazuje ambicje artystyczne modelerów zatrudnionych w manufakturze, znakomicie dopracowane szczegóły to popis możliwości technicznych, a dramatyzm kompozycji i znakomicie uchwycone relacje pomiędzy dwunastoma postaciami dają świadectwo rzeźbiarskich możliwości autora, Johanna Joachima Kaendlera.
Tekst: Dorota Gabryś / Zamek Królewski na Wawelu
2019-08-28
Więcej na temat prezentowanych na wystawie wyrobów miśnieńskiej manufaktury oraz ich twórców będzie można przeczytać w numerze 9-10, 2019 „Spotkań z Zabytkami” w artykule „Porcelana miśnieńska w zbiorach wawelskich” autorstwa Doroty Gabryś, kuratora ekspozycji. Wystawę „Porcelana miśnieńska w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu” można zwiedzać do końca listopada 2019 r. w trzech salach drugiego piętra skrzydła zachodniego wawelskiego zamku. „Spotkania z Zabytkami” są patronem medialnym tej ekspozycji.
