W jednym z rozdziałów mojej wydanej niedawno książki Portrety królów i wybitnych Polaków. Serie wydawnicze z lat 1820-1864 (Warszawa 2017), w rozdziale zatytułowanym Osobliwości „Potoku książąt i królów polskich” Konstantego Słotwińskiego napisałem o zastrzeżeniach współczesnych, skierowanych pod adresem twórców nietypowej planszy, co do jej czytelności i zrozumiałości. „Z niedoskonałości omawianej tu ilustracji – kontynuowałem – niewątpliwie zdawał sobie sprawę i sam autor [polskiego wydania tej książeczki, Konstanty Słotwiński, edycja lwowskiej oficyny wydawniczej Karola Wilda, 1819 r.], skoro w przedmowie do książki [niemieckiego historyka Franza Josepha Jekela] pisał: Potok genealogiczny przeze mnie wyrobiony, a przy pierwszéj części umieszczony, okazuje książąt i królów polskich od czasu[,] w którym dzieje narodowe pewności nabiérają, t.i. od zaprowadzenia chrześcijaństwa w Polsce. Widzieć w nim można panujących, jak po sobie i którego roku następowali, jak długo panowali, ich małżonki, i potomstwo; widzieć wzrost i upadek Polski przez wpływ lub oderwanie ogranicznych krajów. A dla lepszego wyjaśnienia dołączyłem opis tego Potoka. We wprowadzeniu zaś do zapowiedzianego opisu, funkcjonującego też w postaci osobnych broszur niezwiązanych z książką Jekela/Słotwińskiego, tłumaczy, co zawiera dołączona do książki ilustracja i jak należy ją odczytywać: Ponieważ niepiszę historyi powszechnéj, ale tylko krótki obraz dziejów polskich, czyli raczéj rodowód (genealogią) książąt i królów polskich, ciąg ich panowania, małżonki i potomstwo, wpływ i wypływ krajów, królestwo polskie niegdyś składających – zastrzega się na wstępie – przedstawiam więc tylko panujących w Polsce wymieniam. Po czym objaśnia: Potok polski podzielony jest geometrycznie na wieki od X. do XVIIII. włącznie po narodzeniu Chrystusa Pana; widzieć je można w przedziale pierwszym; podział drugi (rubryka) obejmuje lata wstąpienia panujących na tron, linije kropkowane (……) oznaczają, jak długo który z książąt lub królów panował. Przez wysepki rozumieją się małżonki i nałożnice władców. Strumyki niekolorowane, znaczą ich potomstwo, i osoby które z obcych krajów na tronie polskim osiadały. Strzałka (→) oznacza bieg strumyka w tę stronę, gdzie jéj ostrze obrócone; jeziora po bokach wystawiają te narody, z których królowie polscy pochodzili”.
Kontynuując ten temat, napisałem: „[…] wydaną wiele lat później przez Daniela Edwarda Friedleina w Krakowie planszę z »Potokiem genealogicznym« K. Słotwińskiego (którą na podstawie znanego mi z autopsji egzemplarza zachowanego w Bibliotece Narodowej w Warszawie, a także innego z Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Opolu, filia w Rogowie Opolskim, którego zdygitalizowaną postać otrzymałem dzięki uprzejmości kuratora tych zbiorów Pani Mirosławy Koćwin) można już precyzyjnie datować. Tablice takie (złożone i zszyte na końcu broszury, oferowane in folio bądź też oprawne na wałku do zawieszenia, bez wątpienia służące do nauki historii) sprzedawano wraz z dwoma kolejnymi wydaniami »Potoku«: z 1850 i 1853 r.”.
Przypomniawszy o istnieniu tego rzadkiego egzemplarza „Potoku książąt i królów polskich” w zbiorach Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Opolu – Oddział Zbiorów Specjalnych i Zabytkowych w Rogowie, zachęcam zainteresowanych tematem do wysłuchania rozmowy o tych zbiorach wyemitowanej 15 listopada br. przez Radio Opole. Gośćmi prowadzącej audycję Beaty Granatowskiej byli: Beata Koćwin, dyrektor Oddziału WBPO w Rogowie, Barbara Giedroyć, pracownica tego Oddziału, i Tadeusz Chrobak, dyrektor WBPO.
Wojciech Przybyszewski
2019-11-16