Piękną, okazałą, majolikową solniczkę z groteskami, wykonaną około 1570 r. w Urbino, można oglądać na stałej wystawie „Solniczki – małe arcydzieła sztuki” w Zamku Żupnym w Wieliczce. To kolejny wyjątkowy zabytek zakupiony do liczącej ok. 1000 obiektów i zaliczanej do najcenniejszych tego typu na świecie kolekcji Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
Solniczka, a raczej wyjątkowo okazały postument dla przypraw, ma szczególnie wyrafinowany kształt. Niezwykle ciekawie łączy motywy świata antyku i chrześcijaństwa. Naczynie świetnie ilustruje modę i wystawność zastaw stołowych w XVI w.
Eksponatskłada się z dwóch części. Ażurowa podstawa spoczywa na zwierzęcych łapach z pazurami. Jej naroża uformowano na kształt chimer ze skrzydłami. Nad nimi nagie postacie bawią się z morskimi potworami. Górna część ma kształt cokołu z zagłębieniem na sól, w którym wymalowano uskrzydlonego chłopca – najpewniej Amora z łukiem. Głowy monstrów, widoczne na każdym boku cokołu, pełnią funkcję pojemników na przyprawy. Poniżej, na postawie, namalowano Ewangelistów. Ich postacie naśladują drzeworyty Bernarda Salomona (wyd. Lyon, 1559).
Solniczka z groteskami, fot. D. Kołakowski
W dekoracji malarskiej, która pokrywa całe naczynie, wyróżniają się fantastycznie wyobrażone postacie ludzi i zwierząt. To groteski, które rozpowszechniły się w renesansie pod wpływem odkryć starożytnych ruin, zwłaszcza Domus Aurea cesarza Nerona w Rzymie. Groteski stosowane w malaturach majolik z Urbino zdobiły wystawne naczynia i serwisy stołowe, które powstawały tam na zamówienie najbardziej wymagających mecenasów. Książęta i kardynałowie byli oczarowani przez dekoracyjny splendor majolik, które w Urbino przybierały najbogatsze kształty, zaskakująco rzeźbiarskie i fantazyjne. Zdobiąc je w imponującej palecie barw, twórcy z Urbino zyskali największą sławę w Europie, bowiem ich dekoracje starały się nie tylko konkurować z biegłością starożytnych Greków i Rzymian, ale i ją przewyższać. Wyróżniając się bogactwem form rzeźbiarskich i malarskich, prezentowane dzieło warsztatu z Urbino dobrze świadczy o rozkwicie sztuki i upodobaniach mecenasów w późnorenesansowych Włoszech.
Klementyna Ochniak-Dudek
Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce
2019-09-26
