Jak wyglądała droga do niepodległości oczami artystów – będzie można się przekonać w dniach 26 października 2018 r. – 17 marca 2019 r. w Muzeum Narodowym w Warszawie. Ekspozycja „Krzycząc: Polska! Niepodległa 1918” wieńczy odbywające się w MNW obchody stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości (dwie wcześniejsze odsłony projektu to wystawy „Paderewski” i „Józef Brandt 1841-1915”). Zestawiono na niej artystyczne przedstawienia wydarzeń historycznych i politycznych dwu pierwszych dekad XX w. z przemianami polskiej sztuki u progu odrodzonego państwa. Dziełom ze zbiorów MNW towarzyszą prace współczesnych twórców – Piotra Uklańskiego oraz Przemysława „Trusta” Truścińskiego – podejmujące dialog z tematyką wojny, niepodległości, sztuki narodowej.
Tytuł wystawy stanowi odwołanie się do wiersza Juliusza Słowackiego:
Szli krzycząc: Polska! Polska! — wtem jednego razu
Chcąc krzyczeć zapomnieli na ustach wyrazu,
Pewni jednak że Pan Bóg do synów się przyzna
Szli dalej krzycząc: Boże! ojczyzna! ojczyzna.
Wtem Bóg z Mojżeszowego pokazał się krzaka,
Spojrzał na te krzyczące i zapytał: Jaka?
A drugi szedł i wołał w niebo wznosząc dłonie:
Panie! daj niech się czuję w ludzi milionie
Jedno z niemi ukochać, jedno uczuć zdolny,
Sam choć mały lecz z prawdy — zaprzeczyć im wolny.
Wtem Bóg nad Mojżeszowym pokazał się krzakiem
I rzekł: »Chcesz ty jak widzę być dawnym Polakiem«.
Jacek Malczewski, „Portret brygadiera Józefa Piłsudskiego”, 1916, olej, deska dębowa. Fot. Krzysztof Wilczyński © Muzeum Narodowe w Warszawie
Na wystawie można zobaczyć powstałe na początku XX w. prace przybliżające nieoczywisty i bolesny proces odzyskiwania niepodległości. Kurator ekspozycji dr Piotr Rypson starał się stworzyć obraz bliski emocjom, jakie towarzyszyły świadkom tamtych wydarzeń, a zarazem odmienny od ukształtowanego przez ostatnie kilkadziesiąt lat stereotypu. Narracja wystawy jest również zaproszeniem do udziału w debacie na temat kształtowania tożsamości narodowej po pierwszej wojnie światowej i poszukiwania form i treści dla sztuki narodowej.
Jerzy Hulewicz, „Szarża”, 1932–1939, olej, płótno. Fot. Krzysztof Wilczyński © Muzeum Narodowe w Warszawie
Dziesięć części ekspozycji ułożono w porządku chronologicznym i tematycznym. Wystawę rozpoczynają lata 1905–1907 i okres Wielkiej Wojny, zamykają zaś wydarzenia związane z walkami o granice odrodzonej Rzeczypospolitej, wyłonieniem Sejmu Ustawodawczego i wyborem prezydenta Gabriela Narutowicza.
Przygotowania do powstania ekspozycji ujawniły wiele prac ważnych, a niepokazywanych od niemal stu lat. Są to m.in. rzeźby przestawiające Józefa Piłsudskiego, dzieła dokumentujące losy ludności cywilnej podczas Wielkiej Wojny, a także wypożyczone z Żydowskiego Instytutu Historycznego cykle Abla Panna i Wilhelma Wachtla; także zapomniane malarskie wizje Stanisława Fabijańskiego, prezentujące wojenny dramat, czy fotografie Jana Neumana. Na ekspozycji będzie można również zobaczyć jeden z nielicznych polskich obrazów w stylistyce futurystycznej – Szarżę Jerzego Hulewicza.
Zygmunt Rozwadowski, „Bitwa I Brygady Legionów z wojskami rosyjskimi w Urzędowie w lipcu 1915 roku (Belina pędzi Moskali z Urzędowa)”, 1938, olej, płótno. Fot. Krzysztof Wilczyński © Muzeum Narodowe w Warszawie
Prezentowane fragmenty Wesela w reżyserii Andrzeja Wajdy, rejestracja spektaklu Wielopole, Wielopole Tadeusza Kantora oraz nowe realizacje Piotra Uklańskiego i Przemysława „Trusta” Truścińskiego będą stanowiły artystyczne interwencje w zespoły dzieł dawniejszych.
Wątki niepodległościowe zestawiono z nowymi, dynamicznie rozwijającymi się tendencjami artystycznymi. Koniec pierwszej wojny światowej zwiastował wzrost zainteresowania sztuką narodową, łączącą nowoczesność z elementami tożsamościowymi, lokalnymi. Obok dzieł artystów związanych z ugrupowaniami awangardowymi, jak Bunt i Formiści, na wystawie będzie można zobaczyć prace artystów ukraińskich związanych ze środowiskiem lwowskim oraz twórców awangardy żydowskiej, aktywnych w Łodzi, Warszawie i innych miastach Polski.
Władysław Skoczylas, „Janosika imię nigdy nie zaginie”, z teki „Podhalańskiej”, 1914, drzeworyt, papier. © Muzeum Narodowe w Warszawie
Prace prezentowane na wystawie „Krzycząc: Polska!…” pochodzą przede wszystkim ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie; ekspozycję uzupełniają dzieła wypożyczone z Muzeów Narodowych w Kielcach, Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu, Muzeum Wojska Polskiego, Lwowskiej Galerii Narodowej, krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, Żydowskiego Instytutu Historycznego oraz Biblioteki Jagiellońskiej.
Rafał Malczewski, „Inwalida wojenny”, 1920−1924, olej, tektura. © Muzeum Narodowe w Poznaniu
Wystawa odbywa się pod Honorowym Patronatem Wiceprezesa Rady Ministrów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr. hab. Piotra Glińskiego. Projekt „3 × Niepodległa w Muzeum Narodowym w Warszawie” odbywa się pod Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości 1918–2018. Cykl jest realizowany w ramach Programu Wieloletniego „Niepodległa” na lata 2017–2022.
„Spotkania z Zabytkami” są patronem medialnym wydarzenia. Zapraszamy do lektury omówienia wystawy na naszych łamach (numer w przygotowaniu).
Edward Wittig, „Lotnik”, 1922, Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni. Fot. Piotr Ligier © Muzeum Narodowe w Warszawie
2018-10-25
Źródło: informacja prasowa
