Na cmentarzu tatarskim w Zastawku koło Terespola rozpoczęły się prace konserwatorskie. To kolejny obiekt kultury tatarskiej objęty opieką konserwatorską przez Fundację Dziedzictwa Kulturowego.
Cmentarz w Zastawku, jeden z sześciu istniejących w Polsce cmentarzy tatarskich, powstał po 1679 r., kiedy to w miejscowości osiedlili się Tatarzy litewscy. Cmentarz jest więc jednym z najstarszych zabytków islamu na ziemiach polskich (najstarszy zachowany nagrobek – Samuela Murzy Koryckiego – pochodzi z 1704 r.).
Od czasów drugiej wojny światowej nekropolia stopniowo ulegała dewastacji. Niemcy sprofanowali cmentarz i nagrobki, podobnie jak wiele macew z pobliskich cmentarzy żydowskich, których używali do budowy dróg na terenach położonych nad Bugiem. Po wojnie nagrobki, zwłaszcza granitowe, były rozkradane. Mimo wpisania do rejestru zabytków w 1959 r. aż do 1988 r. cmentarz nie był poddawany żadnym zabiegom konserwatorskim. Wówczas odrestaurowano zachowane 37 nagrobków, w tym odnalezione najstarsze, pochodzące jeszcze z początków XVIII w. Mimo to cmentarz nie miał urzędowego opiekuna i stopniowo zarastał.
W 2018 r. właściciel nekropolii – Muzułmański Związek Religijny, który odzyskał jej własność – otoczył ją trwałym ogrodzeniem, a wolontariusze Fundacji Dziedzictwa Kulturowego oraz Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich uporządkowali jego teren, usuwając śmieci i zarośla. Wskutek przeprowadzonych prac odnaleziono łącznie 53 nagrobki, które w 2019 r. poddawane są konserwacji.
Fot. Ola Waszak
Prace konserwatorskie na cmentarzu realizowane są przez Fundację Dziedzictwa Kulturowego ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przyznanych w ramach programu „Ochrona zabytków”, we współpracy z Muzułmańskim Związkiem Religijnym, Gminą Terespol oraz Stowarzyszeniem Rozwoju Miejscowości Studzianka, które od kilku lat współpracuje z Fundacją, a wcześniej wspomagało prace konserwatorskie na cmentarzu tatarskim w Studziance, zakończone w 2018 r. Prace prowadzi zespół konserwatorski pod kierunkiem prof. Janusza Smazy z Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Profesor Janusz Smaza był konserwatorem, który prowadził pierwsze prace konserwatorskie na tym cmentarzu w 1988 r.
Fot. Ola Waszak
„Prace konserwatorskie na cmentarzu w Zastawku to element szerszych działań naszej Fundacji prowadzących do renowacji zabytków kultury Tatarów litewskich w naszym kraju. W ubiegłym roku zakończyliśmy prace konserwatorskie na cmentarzu w Studziance, gdzie poddaliśmy konserwacji niemalże 200 nagrobków. Nasze działania mają zwiększyć społeczną świadomość istnienia materialnych śladów wielowiekowej obecności tatarskiej w Polsce” – mówi dr Michał Laszczkowski, prezes Fundacji Dziedzictwa Kulturowego. „Nasze prace nie byłyby możliwe bez współdziałania z ważnym partnerem, czyli ze społecznym opiekunem cmentarzy tatarskich w regionie – Stowarzyszeniem Rozwoju Miejscowości Studzianka. Razem z jego prezesem Łukaszem Wedą udaje się nam realizować kolejne ważne projekty, nie tylko wolontariackie, ale także konserwatorskie”.
2019-07-05
Źródło: informacja prasowa
